Thai ngoài tử cung

TNTC nếu được chẩn đoán sớm, lúc chưa vỡ thì tiên lượng tốt. Nếu chẩn đoán trễ, khi có biến chứng vỡ và chảy máu nhiều thì tỉ lệ tử vong là 1– 1,5%. Trong số các phụ nữ có TNTC thì 30% sau đó mang thai bình thường, 10% tái phát TNTC ở lần có thai sau và 50% các trường hợp nầy không may mắn có biến chứng vô sinh.

I. NGUYÊN NHÂN GÂY THAI NGOÀI TỬ CUNG:

Bình thường, thai sẽlàm tổởtrong buồng tửcung, tuy nhiên tất cảnhững yếu tốngăn cản hay làm chậm trễsựdi chuyển của trứng từnơi thụtinh vào đến buồng tửcung đều có thểgây nên hiện tượng chửa ngoài tửcung. Thông thường có 3 nguyên nhân chính gây nên hiện tượng này.

Viêm nhiễm vòi trứng

Viêm nhiễm vòi trứng sẽ gây tắc, hẹp vòi trứng và dễ gây ra thai ngoài tử cung. Viêm nhiễm vòi trứng thường do bệnh lây truyền qua đường tình dục gây nên như trực khuẩn lậu hay bệnh do chlamydia trachomatis. Nạo phá thai cũng là một nguyên nhân gây viêm nhiễm vòi trứng.

Trước khi bị viêm phần phụ, bệnh nhân thường bị bít vòi trứng hoàn toàn dẫn đến vô sinh. Nếu có điều trị thuốc, vòi trứng cũng bị hẹp lại dễ dẫn đến thai ngoài tử cung. Ngoài ra, trực khuẩn lao cũng có thể làm hẹp vòi trứng, gây nên tình trạng thai ngoài tử cung.

Các bệnh phụ khoa
 
Nhiễm các bệnh phụ khoa như: khối u phần phụ, dị dạng bẩm sinh vòi trứng… cũng là nguyên nhân gây chửa ngoài tử cung.

Vòi trứng có thể bị tắc hoặc hẹp bởi bệnh lạc nội mạc tử cung, khối u phần phụ chèn ép vòi trứng, những phẫu thuật lên vùng bụng gây dị dạng vòi trứng như: vòi trứng bị kéo dài, bị gập góc… hoặc những tác động trực tiếp lên vòi trứng từ trước như: triệt sản, nối vòi trứng… Ngoài ra, vòi trứng còn có thể bị tắc/hẹp bẩm sinh.

Chất nicotin

Các nghiên cứu cho thấy, thuốc lá không chỉ làm chậm và khó thụ thai, sảy thai tự nhiên mà còn gây nên hiện tượng thai ngoài tử cung ở các sản phụ.

Chất nicotin có trong thuốc lá làm hỏng các nhung mao phủ trên các thành ống và làm giảm cử động của các vòi trứng, gây khó khăn cho quá trình trứng thụ tinh tiến về tử cung. Từ đó dẫn đến trứng làm tổ trong vòi trứng và phát triển thành thai ngoài tử cung, gây nguy cơ vỡ vòi trứng. Những phụ nữ hút từ 10 điếu thuốc/ngày trở lên có nguy cơ thai ngoài tử cung gấp 1,5 lần người khác.

II. TRIỆU CHỨNG CỦA THAI NGOÀI TỬ CUNG:

Vì không thể phát triển nhưbình thường cho nên những dấu hiệu cảnh báo đầu tiên của chửa ngoài tử cung thường bao gồm:

Rối loạn kinh nguyệt, ốm nghén

Sản phụ bị tắt kinh hoặc rối loạn kinh nguyệt như: rong kinh, trễ kinh. Cũng có trường hợp, sản phụ sau khi tắt kinh còn bị ra máu bất thường, máu thường màu đỏ tươi.

Ngoài ra, sản phụ còn bị ốm nghén biểu hiện ở việc buồn nôn và nôn.

Đau bụng

Nguyên nhân thường là do tình trạng căng dãn của vòi trứng, gây ra đau bụng âm ỉ ở một bên vùng bụng dưới rốn. Ban đầu sản phụ có thể thấy đau âm ỉ, tuy nhiên cơn đau sẽ tăng dần, và sẽ đau dữ dội khi vòi trứng bị vỡ. Lúc đó, sản phụ sẽ có cảm giác mệt lả, da xanh xao, đôi khi còn dẫn đến tình trạng hôn mê. Trường hợp xuất huyết nghiêm trọng, có thể dẫn đến tử vong ở sản phụ do không tự cầm máu được.

Xuất huyết âm đạo

Xuất huyết âm đạo thường xuất hiện muộn hơn 2 triệu chứng trên, do khi thai phát triển trong vòi trứng có thể gây rạn nứt. Sản phụ có thể thấy ra một ít máu sậm màu và kéo dài.

Nhiều khi, xuất huyết xuất hiện gần với ngày có kinh (theo chu kỳ), làm cho sản phụ dễ nhầm lẫn với kinh nguyệt, hay rong kinh. Một số trường hợp sau khi đi điều hòa kinh nguyệt hoặc nạo thai về thì tiếp tục ra huyết âm đạo kéo dài, đau bụng ngày càng tăng. Siêu âm có thể thấy có khối nhỏ cạnh tử cung, đôi khi còn thấy tim thai đập, có dịch trong bụng thì cũng rất có thể là do thai ngoài tử cung.

Lưu ý: sẽ rất nguy hiểm vì với những triệu chứng như trên, người phụ nữ có thể nhầm lẫn với việc mình bị rong kinh, rối loạn kinh nguyệt hoặc bị lẫn với triệu chứng có thai giai đoạn đầu. Những dấu hiệu lâm sàng của việc ra máu âm đạo và đau bụng trong thai kỳ khá giống hiện tượng dọa sẩy thai và thai chết lưu nên cần được các bác sĩ khám và tiến hành siêu âm kỹ.    

 Khi TNTC đã vỡ, BN có thể bị choáng do chảy máu ở trong ổ bụng. Ngoài triệu chứng đau bụng ngày càng nhiều có khi đau dữ dội, bệnh nhân còn có cảm giác khát nước, vật vã, tay chân lạnh, mạch nhanh, huyết áp tụt,…

III. BIẾN CHỨNG CỦA THAI NGOÀI TỬ CUNG:

Sau khi đã bị chửa ngoài tử cung vẫn có thể có thai bình thường đến đủ tháng; cả khi đã cắt bỏ một bên vòi trứng hay vòi trứng một bên đã bị tổn thương thì trứng vẫn có thể được thụ tinh ở vòi trứng bên kia sau đó di chuyển vào tử cung.

Nếu cả 2 vòi trứng đều bị tổn thương hay cắt bỏ thì phương pháp thụ tinh trong ống nghiệm là một lựa chọn - lấy trứng đã trưởng thành cho thụ tinh trong ống nghiệm và sau đó cấy vào tử cung.

Khi bị chửa ngoài tử cung thì đó là tình trạng cần được chăm sóc đặc biệt. Việc điều trị có nguy cơ phải cắt bỏ cơ quan sinh sản (vòi trứng, buồng trúng...) hay mất khả năng sinh sản nhưng không điều trị thì còn nguy hiểm hơn nữa vì vòi trứng vỡ có thể gây chảy máu và đe doạ sinh mạng sản phụ.

Trứng đã thụ tinh không thể phát triển bình thường ngoài tử cung, vì thế để phòng ngừa các biến chứng đe doạ sinh mạng cần phải lấy đi toàn bộ mô chửa ngoài tử cung đó. Nếu phát hiện sớm, có thể tiêm thuốc (methotrexate) để làm cho phôi không phát triển được và tiêu tan các tế bào. Sau khi tiêm, thầy thuốc vẫn phẩi theo dõi nồng độ hormon HCG (kích dục tố nhau thai), nếu còn cao thì cần tiêm thêm methotrexate lần nữa.

Nếu tiêm thuốc không có tác dụng hay bệnh nhân không thể dùng được methotrexate hay cần theo dõi tiếp thì có thể cần can thiệp soi ổ bụng để quan sát sau đó cắt bỏ mô chửa ngoài tử cung và sửa chữa lại vòi trứng.

Trường hợp chảy máu nặng do vỡ vòi trứng, cần mổ khẩn cấp (mở bụng) để lấy đi vòi trứng đã tổn thương nặng hay khâu phục hồi. Có khi phải kết hợp truyền máu để chống truỵ tim mạch.

Chẩn đoán thai ngoài tử cung:
Khi một phụ nữ trong giai đoạn sanh nở có các triệu chứng trên, cần phải làm các xét nghiệm sau đây:
-          Test thử thai để xác định tình trạng có thai,
-          Siêu âm bụng: Nếu bệnh nhân đến sớm, TNTC còn nhỏ, chưa vỡ thường thì siêu âm bụng khó phát hiện. Khi TNTC đã vỡ, siêu âm bụng sẽ phát hiện được dịch trong ổ bụng do chảy máu. Chọc dò bụng qua ngã âm đạo hoặc chọc dò bụng dưới hướng dẫn của siêu âm để xác định tình trạng chảy máu.
-          Siêu âm ngã âm đạo với đầu dò có độ ly giải cao, sẽ phát hiện sớm TNTC chưa vỡ, cho thấy trong lòng tử cung không có sự hiện diện của túi thai. Ngược lại, có thể thấy một khối cạnh tử cung hoặc thấy được túi thai trong vòi trứng.
-          Nội soi ổ bụng là phương pháp rất rất cần thiết để xác định chẩn đoán trước một phụ nữ có các triệu chứng nghi ngờ TNTC như trễ kinh, đau vùng hạ vị và có khối cạnh tử cung đau. Lợi ích của phương pháp nầy là tránh được cuộc mổ bụng lớn để thăm dò một trường hợp TNTC. Khi xác định chẩn đoán TNTC bằng phương pháp nội soi ổ bụng, bác sĩ có thể tiến hành phẫu thuật điều trị cùng lúc.

IV. ĐIỀU TRỊ THAI NGOÀI TỬ CUNG:

Không thể phòng ngừa được chửa ngoài tử cung nhưng có thể giảm được một số nguy cơnhư: không nên có nhiều bạn tình và sử dụng bao cao su khi quan hệ tình dục để tránh các bệnh lây truyền qua đường tình dục và giảm nguy cơbị bệnh viêm tiểu khung. Giữ vệ sinh khi có kinh và khi quan hệ tình dục để tránh phát triển viêm nhiễm ở hệ sinh sản.

Nếu phát hiện có hiện tượng khí hư bất thường, người phụ nữ nên đi khám phụ khoa để điều trị sớm. Điều trị càng muộn, nguy cơ viêm nhiễm âm đạo, cổ tử cung dẫn đến viêm nhiễm tử cung, vòi trứng càng cao, gây ra hậu quả thai ngoài tử cung.

Đặc biệt với những sản phụ đã từng bị chửa ngoài tử cung và muốn có thai trở lại, thời gian cần thiết để các chức năng sinh sản ổn định trở lại ít nhất là 1 năm. Đồng thời khi đã có thai, sản phụ phải đi khám thai đều đặn và có sự theo dõi của bác sĩ. Các sản phụ cũng nên tích cực điều trị bệnh viêm khoang chậu và chứng viêm ống dẫn trứng, để ngăn chặn tình trạng thai ngoài tử cung.

Chửa ngoài tử cung càng được phát hiện sớm thì việc điều trị càng đơn giản. Với những khối thai chưa vỡ và có đường kính 3cm, bác sĩ có thể chỉ định tiêm một loại thuốc vào khối thai nhằm làm khối thai không tiếp tục phát triển sai vị trí và tự tiêu đi. Với những khối thai to hơn, phương pháp thông dụng là phẫu thuật mở hoặc phẫu thuật nội soi. Phẫu thuật nội soi có ưu điểm là làm giảm nguy cơ bị dính vùng bụng sau khi mổ. Tuy nhiên, nếu khối thai đã bị vỡ hoặc có quá nhiều máu trong ổ bụng bắt buộc bác sĩ phải tiến hành mổ hở. Sau khi điều trị, sản phụ vẫn có thể có thai lại như bình thường nhưng khả năng tái phát thai ngoài tử cung có thể trên 10%. Với trường hợp bị viêm nhiễm gây tắc hẹp vòi trứng thì khả năng này thậm chí còn cao hơn. Thai ngoài tử cung tái phát có thể lặp lại trên vòi trứng còn lại, trên chỗ mở của vòi trứng lần trước (nếu chưa bị cắt) hay trên mỏm cụt của vòi trứng đã bị cắt.